Poeppoli (Kinderpolikliniek)

De ontlastingsfrequentie is bij ieder mens verschillend en kan worden beïnvloedt door voeding, beweging, stress e.d. Bij zuigelingen varieert de ontlastingsfrequentie zeer sterk van 1 tot 8 keer per dag. Dit is sterk afhankelijk van de soort voeding, want zuigelingen die borstvoeding krijgen produceren soms zelfs maar éénmaal in de 10 dagen ontlasting zonder dat dit problemen geeft. Naar mate kinderen ouder worden neemt de ontlastingsfrequentie af. Deze kan variëren van 3 maal per week tot 3 maal per dag. Zolang het kind geen klachten heeft, zoals harde ontlasting, pijn tijdens het poepen, buikpijn, vieze broeken e.d., is er geen reden tot zorgen.

We spreken pas van verstopping (obstipatie) indien een kind gedurende 1 maand aan ten minste 2 van de volgende criteria voldoet:

• Minder dan 3 x ontlasting per week
• Ophoudgedrag
• Pijnlijke of harde ontlasting
• Zeer grote hoeveelheden ontlasting (olifantendrollen)
• Een harde prop ontlasting in het rectum

Bij kinderen die zindelijk zijn geweest voor ontlasting gelden nog de volgende aanvullende criteria

• Ten minste 1 x per week ongewild ontlastingsverlies (vieze broeken)
• Zeer grote hoeveelheden ontlasting (olifantendrollen) die het toilet kunnen verstoppen

Jonge kinderen moeten vaak huilen als ze harde ontlasting hebben, omdat het poepen pijn doet. Een pijnlijke ervaring tijdens het poepen kan er voor zorgen dat kinderen de ontlasting gaan ophouden, hierdoor wordt de obstipatie in stand gehouden. Als kinderen die al zindelijk zijn weer ontlasting in de broek verliezen is er vaak ook sprake van verstopping. Een grote harde prop ontlasting blokkeert dan de uitgang waar langs dunne poep weglekt. Kinderen doen dit niet expres en voelen vaak niet dat ze de ontlasting verliezen. Als dit optreedt is het raadzaam de huisarts of de poeppoli te bellen.

Het meest voorkomende poepprobleem bij kinderen is verstopping. In 95% van de kinderen wordt er geen lichamelijke oorzaak voor de verstopping gevonden. Verschillende factoren kunnen wel van invloed zijn op het ontstaan of in stand houden van de klachten. Bij zuigelingen kan de overgang van borstvoeding naar flesvoeding een moment zijn waarop de ontlasting vaster of hard wordt en dit kan onaangenaam zijn voor het kind. Een gevolg kan zijn dat het kind (onbewust) de ontlasting gaat tegenhouden. Dit kan ook gebeuren nadat er een kloofje (fissuur) bij de anus is ontstaan door harde ontlasting. Bij tegenhouden staan kinderen vaak te wiebelen met hun billen of kruisen hun benen, maar sommige kinderen zonderen zich ook af.

Bij jonge en oudere kinderen zijn vezelarme voeding (witbrood, beschuit, te weinig groente en fruit) en een te lage vochtintake veel voorkomende oorzaken. [vezelinname:, waterinname]:  Jonge kinderen stellen vaak de ontlasting uit omdat het spel dat ze spelen zo spannend is. Andere meer zeldzame oorzaken zijn: te strenge- en te vroege toilettraining, spanningen thuis (scheiding, verhuizing) te hoge werkdruk op school of nare gebeurtenissen (ziekte of overlijden van familielid of huisdier). Bij pubers is te weinig lichaamsbeweging in combinatie met verkeerde voedingsgewoonte een oorzaak voor het ontstaan van poepproblemen.

In zeldzame gevallen is er sprake van een lichamelijk oorzaak van obstipatie, zoals de ziekte van Hirschsprung, Cystic fibrosis (taaislijmziekte), coeliakie (glutenintolerantie), schildklierstoornissen of aangeboren afwijkingen van de anus of darm. Meestal kan de diagnose door de dokter aan de hand van een uitgebreid eerste geprek en lichamelijk onderzoek (buik- en anusonderzoek) gesteld worden en is aanvullend onderzoek niet nodig.

Minder vaak poepen leidt tot indikken en steeds harder en groter worden van de ontlasting. Het kind merkt bijna iedere keer dat het poepen pijnlijk is. Dit geeft aanleiding om het poepen nog vaker uit te stellen met als gevolg dat het poepen nog pijnlijker wordt. Uitstellen van de ontlasting geeft aanleiding tot verminderde eetlust en buikpijn. Bovendien zullen er steeds vaker vieze broeken optreden. Indien de klachten maar lang genoeg aanhouden zullen er bij sommige kinderen psychische problemen ontstaan. Het kind durft niet meer naar school uit angst daar te moeten poepen. Gymnastiek en zwemmen zijn een ramp. Ook het spelen of slapen bij anderen kinderen kan problemen opleveren. Dit kan leiden tot faalangst en sociaal isolement.

Uiteraard is het belangrijk om bij korte duur van deze klachten na te gaan of het voedings- en/of drinkpatroon van uw kind mogelijk een rol spelen. Belangrijk is dat uw kind voldoende vezels eet, dus iedere dag groenten & fruit, maar ook volkoren brood, rijst en pasta helpen hierbij. Verder zou een kind vanaf 10 kg ongeveer 1000 a 1500 ml vocht per dag moeten drinken. Iedere dag voldoende beweging zorgt ook voor een betere doorstroom van ontlasting in de dikke darm. Indien de verstoppingsklachten langdurig aanhouden, is het belangrijk uw kind te laten behandelen door de huisarts of een kinderarts, eventueel in combinatie met een psycholoog.

De klachten van verstopping, die ook vaak gepaard gaan met vieze broeken, kunnen tot veel frustratie en stress bij het kind maar ook binnen het gezin leiden. Probeer tijdens de behandeling zo neutraal mogelijk te reageren op vieze broeken en juist positief te reageren wanneer uw kind goed toiletgedrag vertoont (bijv. met een beloningssysteem). Het is aan te raden een vast schema te gebruiken voor wc-bezoek of op het potje zitten. Deze poeptraining doet uw kind 3 keer per dag na de maaltijden gedurende 5 minuten.

Wanneer de verstopping of het onvrijwillig verliezen van ontlasting langer dan 2 maanden aanhoudt is het zeer verstandig uw huisarts te raadplegen. Ook is er in het AMC een speciale poli die zich voornamelijk bezig houdt met poepproblemen bij kinderen, de poeppoli. De arts zal eerst met u en uw kind praten om zich een beeld te vormen van de klachten. Vervolgens zal hij / zij lichamelijk onderzoek doen waaronder een inwendig onderzoek. Dit doet de arts om te voelen of er ergens grote harde stukken ontlasting zitten. U kunt u kind helpen door dit vooraf met hen te bespreken.

Bij zuigelingen met obstipatie die vroegtijdig en adequaat behandeld worden, is de prognose goed en na 6 maanden behandelen is ongeveer 70% klachtenvrij en kan laxerende medicatie gestopt worden.

Bij oudere kinderen zien wij dat de behandelingsduur erg varieert, soms maar enkele maanden maar soms ook jaren. In ons gespecialiseerde centrum, waar de kinderen komen met ernstige verstoppingsklachten, zien wij dat na 5 jaar behandeling 40% nog steeds klachten heeft. 30% van de kinderen houdt deze klachten tot in de adolescentie. Het is dus niet zo dat kinderen er “altijd uiteindelijk wel overheen groeien” en daarom is het dus van groot belang tijdig te starten met een adequate behandeling.

Vieze broeken is een veel voorkomend probleem en is meestal het gevolg van verstopping. Doordat ontlasting zich ophoopt in het laatste deel van de darm, kan deze verstopping leiden tot onvrijwillige verlies van ontlasting in het ondergoed (ook wel overloop-diarree genoemd). Kinderen voelen dan ook niet altijd aandrang en doen dit dus niet express. Het verliezen van ontlasting ’s nachts geeft bij zeker 90% van de kinderen aan dat er sprake is van een ernstige verstopping in het laatste deel van de darm.

Als kinderen van bijna 4 jaar nog niet zindelijk zijn, maken veel ouders zich zorgen. Belangrijk is te onderscheiden of er een zindelijkheidsprobleem is (het kind poept wel minstens 3 keer per week een normale hoeveelheid in de luier) of dat er sprake is van verstopping. In het eerste geval kan een afwachtende houding aangenomen worden, want in de meeste gevallen leert het kind in afzienbare tijd op de wc te poepen door voorbeelden uit de omgeving. Een te strenge toilettraining kan de klachten verergeren en ook leiden tot verstopping. Echter bij verstopping is het belangrijk hier allereerst een goede behandeling voor te starten, alvorens er zindelijkheidstraining kan worden gestart.

Menig ouder is verbaasd dat hun kind zo lang in een vieze broek kan doorlopen. Waarschijnlijk zijn veel kinderen zo aan deze geur gewend geraakt, dat zij die letterlijk niet meer ruiken (zoals andere mensen hun eigen zweetlucht niet ruiken).

Meestal is er door vele vieze broeken een gespannen sfeer in het gezin ontstaan en niet zelden draait alles om (het voorkomen van) vieze broeken. Voor kinderen is dit ook vaak een bron van schaamte en frustratie. Zij verstoppen dan vaak hun ondergoed uit angst gestraft te worden door hun ouders.

Probeer tijdens de behandeling zo neutraal mogelijk te reageren op vieze broeken en juist positief te reageren wanneer uw kind goed toiletgedrag vertoont (bijv. met een beloningssysteem). Het is aan te raden een vast schema te gebruiken voor wc-bezoek of op het potje zitten. Deze poeptraining doet uw kind 3 keer per dag na de maaltijden gedurende 5 minuten.

Er is geen bewijs dat langdurig laxeren tot een 'luie darm' leidt.

Belangrijk is dat laxerende medicatie in een goede dosering en voldoende lang gegeven moet worden, tenminste 3 tot 6 maanden. De laxerende medicatie moet bij aanvang hoog gedoseerd te worden, zodat de ontlasting zo zacht wordt dat het kind niet meer in staat is om het tegen te houden. Langzaam wordt de dosering dan weer aangepast zodat de ontlasting met een regelmatige frequentie komt (min. 3 keer per week) en een normale consistentie krijgt en de vieze broeken niet meer voorkomen. Na een drie maanden klachtenvrije periode kan de medicatie stap voor stap worden afgebouwd. Consulteer hiervoor ook altijd de behandelend arts.

Er is op dit moment onvoldoende bewijs dat pre- of probiotica effectief zijn bij de behandeling van obstipatie bij kinderen.