Locatie AMC gaat net als meerdere andere ziekenhuizen over op waterarm verplegen. Zo is in de nieuwe beddentorens geen plaats meer voor een wasbak, een bron van bacteriën. Drie collega’s over de zin ervan én de gevolgen voor het werk op de afdeling. “Het lijkt een enorme stap, maar ik denk dat het wel meevalt.”

Waterarm verplegen wordt ook in het AMC de norm. In navolging van andere ziekenhuizen wordt ook hier het gebruik van water tijdens verpleging zoveel mogelijk teruggedrongen. Dat betekent heel concreet dat de patiëntenkamers op de nieuwe verpleegafdelingen van de F- en G-toren geen wasbak krijgen. Alleen in de sanitaire ruimte is dan nog een waterpunt aanwezig, zo heeft de Raad van Bestuur besloten. Die ging daarbij niet over één nacht ijs: een voorstel vanuit Infectiepreventie om na de verbouwing te starten met waterarm verplegen, is uitgebreid besproken in een groep afgevaardigden van de verpleegafdelingen en vervolgens in het stafconvent, het verpleegkundig bestuur en ten slotte de OR.

“Risico’s voorkomen”

Lydia Stolwijk is deskundige Infectiepreventie van het AMC. Volgens haar is waterarm verplegen een logisch onderdeel van kwalitatief goede zorg aan patiënten: “Het is heel basaal, we willen onze patiënten een veilige omgeving bieden. In een ziekenhuis komen veel mensen met een kwetsbare gezondheid bijeen. Wij willen ze beter maken, maar stellen ze tegelijkertijd bloot aan risico’s in een omgeving met veel bacteriën. Die risico’s moeten we zoveel mogelijk voorkomen. Dat begint met goede handdesinfectie van de zorgverlener zelf en goede persoonlijke hygiëne. Daarnaast is bewezen dat sommige patiënten besmet raken door bacteriën die in wasbakken zijn aangetroffen.”

Ze legt uit hoe het ongeluk in een klein hoekje kan zitten: “Als verpleegkundigen zijn we gewend tracheacanules, maar bijvoorbeeld ook kunstgebitten van patiënten, onder de stromende kraan schoon te maken. Je kunt je voorstellen dat zich daardoor bacteriën in de wasbak ophopen. Die vinden die vochtige omgeving heerlijk en er komen ook nog eens regelmatig voedselresten langs. Vervolgens kunnen die bacteriën, bijvoorbeeld via spetters op het kunstgebit van de volgende patiënt, heel makkelijk overgedragen worden.”

Eén druppel op het aanrecht

Marije Dekker, IC-verpleegkundige, herkent zich in het beeld dat Stolwijk schetst. Haar afdeling gaat al vanaf 1 oktober over op waterarm verplegen. Een goede stap, vindt zij: “Patiënten op de IC zijn extreem kwetsbaar en besmetting ligt voortdurend op de loer. Je gebruikt een aanrecht even om een laken af te leggen, waar het in contact komt met één druppel waar de multiresistente bacterie Pseudomonas in zit.” Dekker ontdekte dat het Radboud al een stapje verder is; daar zijn wasbakken en kranen op de IC-afdeling verleden tijd en wordt niet meer met water verpleegd. Zonder slag of stoot ging dat niet, merkte ze: “Maar de praktijk daar leert inmiddels dat er goed mee te werken valt. Op de medium care-afdeling zijn daar nog wel wasbakken, maar als IC-verpleegkundigen daar naartoe moeten, gebruiken ze die al niet eens meer omdat ze het niet meer gewend zijn.”

Een keer in de zoveel tijd komt er wel een Nederlands ziekenhuis in het nieuws vanwege een uitbraak van een multiresistente bacterie. Zo ook in het Radboud, waar de uitbraak volgens Dekker pas onder controle kwam toen de wasbakken op de kamers weg waren. Het lastige is dat dit op de IC in het AMC nog niet kan. Dekker: “We hangen wel kaartjes bij de wasbakken op zodat iedereen weet dat de kraan niet gebruikt mag worden.”

Goede alternatieven

Nu is waterarm verplegen niet helemaal nieuw binnen het AMC, merkt Kareliene Pouw, verpleegkundig bestuurder, op. Zo wordt het gros van de patiënten in bed al met wasdoekjes, dus zonder water, gewassen. Ook handdesinfectie in plaats van handenwassen is al gebruikelijk. Maar toch is het voor veel collega’s een enorme stap om water uit de dagelijkse routine te bannen, beseft Pouw. Zij is voorzitter van een werkgroep met deskundigen van de afdeling Infectiepreventie en verpleegkundigen van de verschillende afdelingen die samen alternatieven bedenken voor riskante handelingen. “We zijn druk bezig beleid te vertalen naar de praktijk. Ons werk is nog niet af, maar als ik door mijn oogharen kijk, zie ik dat een groot deel van de handelingen hetzelfde zullen blijven. De focus ligt op bewustwording: hoe ga je ermee om dat je een wasbak als ‘besmet’ moet beschouwen? Een aantal handelingen nemen we extra onder de loep, zoals vernevelen en het schoonmaken van de binnencanule van een tracheacanule.”

Het bedenken van die alternatieven pakt de werkgroep volgens Pouw grondig aan. Daarbij is het niet de bedoeling om per se het wiel uit te vinden. ”We komen met logische alternatieven die voor een groot deel elders al toegepast worden”, aldus Pouw, die ook aangeeft dat er eerst een pilot wordt gedraaid. “Die willen we nog voor de verbouwing van de beddentorens doen, om te kijken waar verpleegkundigen tegenaanlopen en hoe we handelingen nog beter of makkelijker kunnen doen. We kijken serieus naar alle mogelijke alternatieven met de nadruk op het verpleegkundig proces. Ik nodig iedereen ook uit om zelf met ideeën te komen.”

Juiste stap

Pouw is ervan overtuigd dat waterarm verplegen de toekomst heeft. “Het is de juiste stap. Nederland is nog een van de weinige landen die multiresistente bacteriën nog op afstand weet te houden. Laten we er alles aan doen om die positie te behouden. Waterarm verplegen lijkt een enorm gedoe, maar volgens mij valt het wel mee. Samen bedenken we goede, werkbare alternatieven voor een beperkt aantal handelingen.”

En als collega’s toch even hun handen moeten wassen, omdat die door de desinfecterende alcohol plakkerig zijn geworden of zichtbaar verontreinigd zijn? “Dan kunnen zij dat altijd nog in de spoelkeuken of de sanitaire ruimte doen. Er wordt voor gezorgd dat de sanitaire ruimte toegankelijk is zonder je handen te gebruiken.”


Veelgestelde vragen over waterarm verplegen

Waarom waterarm verplegen?

In kweekmaterialen van IC-patiënten zijn bij herhaling multiresistente bacteriën gevonden die identiek zijn aan bacteriën die in het putje van de wastafel zijn gevonden. Ook op de gewone verpleegafdeling is dit geconstateerd.

Hoe komen die bacteriën bij patiënten terecht?

Door materialen die je bij de patiënt gaat gebruiken eerst even op de wastafel te leggen. Of door bijvoorbeeld een kunstgebit boven de wastafel te poetsen, waardoor er vanuit de wastafel druppels op het kunstgebit komen.

Een werkgroep ontwikkelt alternatieven. Gaan die niet veel meer tijd kosten?

Elk alternatief wordt op microbiologische veiligheid, werkbaarheid en kosten getoetst. In sommige gevallen zal een alternatief naar verwachting iets meer tijd kosten, in andere wordt het juist makkelijker. Per saldo zal er niet veel veranderen.

Wie gaan waterarm verplegen?

Om te beginnen de zorgverleners van de IC Volwassenen en van alle afdelingen die naar de nieuwbouw in de F- en G-toren verhuizen. Aanpassingen in protocollen worden in heel het AMC doorgevoerd.

Wanneer gaat waterarm werken van start?

De medewerkers van de IC Volwassen gaan er dit najaar mee beginnen. Voor de overige medewerkers is dit nog niet besloten. We starten met pilots om te kijken hoe bepaalde handelingen in de praktijk uitwerken.

Is het AMC het enige ziekenhuis die overgaat op waterarm verplegen?

Nee, verschillende ziekenhuizen zijn ons voorgegaan, zoals Radboud UMC, Erasmus UMC het Haga Ziekenhuis en het Amphia Ziekenhuis.