Prof. dr. Nathalie van der Velde (1974) is op 19 maart 2019 benoemd tot hoogleraar Ouderengeneeskunde, in het bijzonder Valpreventie, aan de geneeskundefaculteit van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Zij is onder meer voorzitter van het landelijk netwerk valklinieken en voorzitter van de commissie die de landelijke, multidisciplinaire richtlijn ‘valpreventie bij ouderen’ opstelt.

Het aantal ouderen dat door een val gewond raakt, of zelfs overlijdt, is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Zo’n valpartij is de belangrijkste reden voor een bezoek aan de spoedeisende hulp, verpleeghuisopname en een verblijf in het ziekenhuis. Dat heeft grote gevolgen voor de oudere zelf: naast de verwondingen die hij of zij oploopt, gaat – vaak onnodig – de kwaliteit van leven achteruit en kan de oudere niet meer zelfstandig functioneren. Ook dreigt deze in een sociaal isolement te raken.

Foto: Dirk Gilissen

Ongeveer 1 procent van de gezondheidszorgkosten in Nederland hebben met een valpartij te maken. Vallen staat hiermee in de top 20 van duurste gezondheidsaandoeningen bij ouderen. Daarom zijn allerlei maatregelen en interventies bedacht om dit soort ongelukken te voorkomen. Toch is de kans op letsel als gevolg van een val toegenomen, reden waarom valpreventie hoog op de agenda staat.

Medicijngebruik

Van der Velde ontwikkelt maatregelen die op de individuele patiënt gericht zijn om effectief valpartijen te voorkomen. Een gepersonaliseerde aanpak is nodig omdat vallen een symptoom kan zijn voor één of meer onderliggende problemen – dit verschilt per patiënt. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een hartaandoening of simpelweg een blaasontsteking. Meer dan 30 risicofactoren kunnen tot een val leiden, variërend van mobiliteitsproblemen, een acute of chronische ziekte tot omgevingsfactoren.

Een vaak over het hoofd geziene oorzaak is het gebruik van medicijnen. Na mobiliteitsproblemen vormt geneesmiddelengebruik de belangrijkste oorzaak van vallen. Denk hierbij aan bijwerkingen van medicijnen zoals een sufheid en concentratieproblemen bij slaapmiddelen en duizeligheid door bloeddrukverlagers. De kans op vallen door medicatiegebruik verschilt per persoon, wat het lastig maakt voor patiënten en artsen om het probleem te herkennen.

Cohort

De hoogleraar kijkt vooral naar vallen door medicatie en als gevolg van hart- en vaatziekten. Ook onderzoekt zij wie een hoog risico lopen hierop en welke factoren dat bepalen. Dat doet zij in een cohort van meer dan 20.000 mensen en samen met Europese onderzoekers. Met haar groep ontwikkelt ze ook voorlichtingsmateriaal voor artsen en patiënten, waarmee zij beter kunnen beslissen over het afbouwen van bepaalde medicijnen.

Recent toonde Van der Velde aan dat vallen geassocieerd is met hart- en vaatziekten als hartritmestoornissen, problemen met hartkleppen of een slechte pompfunctie. Vervolgonderzoek richt zich op de vraag of patiënten minder vaak vallen als je deze aandoeningen behandelt.

Onderwijs en kennisverspreiding

Naast arts en onderzoeker is Nathalie van der Velde voorzitter van de Europese werkgroep ‘Kennisdisseminatie medicatie-gerelateerd vallen’, covoorzitter van het onderzoeksprogramma 'Aging and Later Life' van Amsterdam Public Health en opleider voor het aandachtsgebied ouderengeneeskunde van de interne geneeskunde.

Zij is betrokken bij de ontwikkeling, vernieuwing en uitvoering van het onderwijs aan studenten geneeskunde, medische informatiekunde en gezondheidswetenschappen binnen het bachelor- en masterprogramma van de geriatrie. Ook daar ligt de nadruk op valpreventie. Als opleider ouderengeneeskunde is ze actief in de organisatie van landelijke onderwijsdagen en het vernieuwen van het opleidingsplan ouderengeneeskunde. Daarnaast verzorgt zij onderwijs op het gebied van vallen en geriatrie voor diverse zorgprofessionals en zorgverleners, medisch specialisten, huisartsen en fysiotherapeuten.

Tekst: Irene van Elzakker
Foto: Dirk Gillissen