"Het zit in mijn familie", is een verklaring die sommige mensen geven waarom hij of zij te zwaar zou zijn. Hoe vaak zijn de genen de oorzaak van obesitas? Onderzoek van het Amsterdam UMC toont aan dat bij 4 procent van de mensen met obesitas, genen zijn aan te wijzen als de belangrijkste oorzaak daarvan. Bij nog eens 5 procent wordt een mogelijke erfelijke oorzaak gevonden.

Volgens arts-onderzoeker Lotte Kleinendorst van de afdeling Klinische Genetica van Amsterdam UMC geeft haar onderzoek een realistisch beeld van de opbrengst van genetisch onderzoek bij obese patiënten. Het is deze maand gepubliceerd in de Journal of Medical Genetics van de British Medical Journal (BMJ). “Ik heb samen met de Obesity Genetics Research Group van Mieke van Haelst een groep van 1230 patiënten met obesitas (kinderen en volwassen) onderzocht. Bij deze groep is gekeken naar foutjes in 50 genen die iets te maken hebben met obesitas”.

Uit haar onderzoek blijkt dat ongeveer 4 procent van de patiënten een zekere genetische oorzaak heeft. Kleinendorst: “Bij kinderen die op jonge leeftijd obees worden, is de kans groter om een genetische oorzaak te vinden, namelijk 7 procent. Deze kinderen hebben vaak een ongeremde eetlust en daarbovenop ook nog een vertraagde energiehuishouding. Sommige kinderen krijgen zoveel problemen met hun gewicht dat ze niet volwassen worden, vandaar het verschil in percentage tussen volwassen en kinderen.”

Deze studie is een eerste inventarisatie naar de invloed van genen op overgewicht. Daarbij zijn alle vijftig genen meegenomen waarvan bekend is dat er een link is met overgewicht. “We hebben meer dan 20 duizend genen, het zou kunnen dat er nog genen zijn waarvan we niet weten dat ze invloed hebben op het gewicht. Dus het percentage zou in de toekomst anders kunnen uitpakken” zegt Kleinendorst.

Hoewel de aantallen klein zijn, is het stellen van een genetische oorzaak als diagnose belangrijk. Mogelijk komt er in de toekomst een medicijn op de markt voor deze aandoeningen, verwacht Kleinendorst. “De eerste patiënten-onderzoeken met deze medicijnen zijn momenteel  al bezig.” Voor deze patiënten is een speciale genetische obesitas polikliniek in Amsterdam UMC.

Overgewicht is wereldwijd een groot probleem, ook in Nederland. Een grove schatting is dat er in Nederland een kwart miljoen mensen aan een ernstige vorm van overgewicht lijdt. Het CBS komt deze week op een schatting van ruim 100 duizend mensen met morbide obesitas, ruim tweeënhalf keer groter dan begin jaren tachtig. Nederland steekt internationaal nog goed af ten opzichte van andere landen waar de cijfers nog schrikbarender zijn. Overgewicht kan leiden tot een scala aan gezondheidsklachten zoals diabetes en problemen met hart en vaten.

Tekst: Marc van den Broek
Foto: World Obesity Federation