Houtkooper richt zich met zijn onderzoek op metabolisme ofwel de stofwisseling in het lichaam. Een speerpunt daarbij is het onderzoek naar veroudering. Welke stoffen en welke voeding zijn van invloed op het proces van veroudering? Daarnaast richt hij zich op erfelijke metabole stoornissen, ziekten in het metabolisme die ontstaan door een fout in het genetisch materiaal.
Houtkooper omschrijft zijn brede onderzoeksgebied graag met het beeld van een metronetwerk. De treinen (voedingsstoffen) reizen over het net (het lichaam). Ze vertrekken bij het beginpunt (de voeding) en rijden naar het eindpunt (bijvoorbeeld energie). Als ergens een spoor kapot is dan hoopt het metroverkeer zich op en ontstaat chaos: een genetische ziekte. Soms is er een lichte storing waarbij de metro moet omrijden. Hij komt er wel, maar het duurt langer: veroudering.
Veroudering is een vakgebied dat sterk in de belangstelling staat. We worden steeds ouder, dus is het van belang dat we de laatste levensjaren ook in relatief goede gezondheid doorbrengen. Houtkooper heeft veel onderzoek gedaan naar het effect van bepaalde stoffen op de levensduur van wormen en muizen en in sommige gevallen leven de dieren langer. Zo wil hij achterhalen hoe verschillende individuen reageren op dergelijke behandelingen. Het idee bestaat namelijk dat niet iedereen hierin hetzelfde is.
Bij genetisch metabole ziekten zorgt vaak één gen ervoor dat de stofwisseling niet goed verloopt. Die mensen worden ziek. Maar het ophelderen van deze vaak zeer zeldzame ziekten, en vervolgens het vinden van een behandeling, verloopt moeizaam. Het translationele onderzoek is erop gericht de verworven informatie uit het fundamentele genetisch-metabole onderzoek te vertalen naar ziekten die gerelateerd zijn aan veroudering/ouderdom. Andersom kan de kennis van het verouderingsonderzoek, waar meer onderzoeksfinanciering voor is, soms leiden tot nieuwe ideeën voor therapie.
Houtkooper heeft biomedische wetenschappen gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is gepromoveerd op onderzoek naar het Barth syndroom, een genetische stofwisselingsziekte (genoemd naar de Amsterdamse hoogleraar die het syndroom ontdekte) waarbij de spieren en het hart te weinig energie aanmaken.
In zijn leerstoel krijgt hij met veel traditionele medisch specialismen te maken. Veroudering en ziektelast (spierafbraak, hartfalen, kanker, ziekte van de hersenen) gaan samen. Met deze disciplines zal Houtkooper gaan samenwerken in Amsterdam UMC.
Tekst: Marc van den Broek
Foto: Dirk Gilissen
