Overzicht van de promoties en oraties van Amsterdam UMC. Vanwege de situatie rondom het coronavirus verdedigen promovendi hun onderzoek nu digitaal.

Dinsdag 24 november
Promotie (VU), Aula, 15.45 uur
Manou Anselma: Kids in Aktie, lichaamsbeweging en voedingsgedrag

Kids in Aktie, een project in Amsterdam-Noord, was een samenwerking van de sportieve buitenschoolse opvang Kids Aktief en Amsterdam UMC. Het project begon met het onderzoeken van problemen op het gebied van leefstijl van 9- tot 12-jarige kinderen. Hiervoor voerden kinderen ook zelf onderzoek uit.
Kinderen die actief participeerden, ontwikkelden hun communicatievaardigheden en groeiden in zelfvertrouwen, samenwerken en leiderschap. Ook kwam de participatie van kinderen hoger op de agenda te staan bij scholen en organisaties in de wijk. Helaas gingen de kinderen niet gezonder eten, drinken of meer bewegen.
Anselma beveelt aan dat kinderen altijd een plek aan tafel krijgen bij beslissingen op school of in de wijk die hen of hun leefwereld aangaan. Ook moet het systeem rond het kind, zoals de ouders, actief worden betrokken.

Dinsdag 24 november

Promotie (UvA), 15.00 uur, Agnietenkapel
Laween Uthman: Diabetes-medicatie met gunstig effect op hart en bloedvaten

Uthman heeft het effect op hart en bloedvaten bestudeerd van medicatie die patiënten met suikerziekte gebruiken om hun suikerwaarden in het bloed te verlagen. Bij zowel suikerziekte als hartfalen zijn er verstoringen in de ionenhuishouding van het hart en in endotheelcellen, de binnenste laag cellen in bloedvaten.
De promovenda ontdekte dat bepaalde medicatie remmend werkt op de zogenaamde natrium/waterstof uitwisselaar (NHE) in hart- en endotheelcellen. Daardoor verwijden bloedvaten, ontstaan minder ontstekingen en verbetert de stofwisseling in het hart.
Uthman gebruikte voor haar studie muizenharten die geïsoleerd werden met de Langendorff techniek, vernoemd naar de Duitse fysicus Oscar Langendorff. Het hart wordt daarbij uit het lichaam gehaald en in leven gehouden doordat er een bloedachtige oplossing door het hart stroomt, verrijkt met voedingsstoffen en zuurstof. Zo kunnen onderzoekers effecten van medicijnen op het hart onderscheiden van circulerende factoren, zoals hormonen, en elementen uit andere organen.
Link naar proefschrift

Woensdag 25 november
Promotie (VU), Aula, 9.45 uur
Mandy Spaan: Risico op kanker onderzocht bij ivf-behandeling

Vrouwen die een ivf-behandeling ondergingen in de periode 1983-2000, hebben geen verhoogde kans op het ontwikkelen van borstkanker, eierstokkanker, baarmoederkanker en huidkanker. Dit in vergelijking met vrouwen die andere vruchtbaarheidsbehandelingen ondergingen. Ook op de lange termijn, na meer dan 20 jaar, is er niet meer risico.
Deze vrouwen hebben wel een bijna twee keer zo hoog risico op borderline tumoren van de eierstok: tumoren die qua gedrag tussen goed- en kwaadaardige tumoren in zitten. Ook zijn er aanwijzingen dat ivf mogelijk het risico op darmkanker verhoogt. Spaan keek naar data van meer dan 40 duizend vrouwen met een behandeling voor vruchtbaarheidsproblemen. Haar onderzoek is een onderdeel van het OMEGA-onderzoek, een landelijke studie naar mogelijke gezondheidsproblemen na vruchtbaarheidsbehandelingen.
Als ivf het risico op borderline eierstoktumoren en darmkanker verhoogt, dan is de verwachting dat een vrouw een hoger kankerrisico heeft als ze meer ivf-behandelingen heeft ondergaan. Dit bleek niet het geval te zijn. Daarom is vervolgonderzoek nodig om uit te wijzen of het verhoogde risico daadwerkelijk door de ivf-behandeling komt, of door andere factoren, zoals de ernst van de verminderde vruchtbaarheid, of door toeval.
Ook is gekeken of ivf-kinderen een verhoogd risico hebben op kanker. Vergeleken met spontaan geboren kinderen van minder vruchtbare paren was er geen verschil.
 
Woensdag 25 november

Promotie (UvA), 16.00 uur, Agnietenkapel
Marten Hansen: Stamcellen die bloedplaatjes maken

Het is Hansen gelukt om ‘geherprogrammeerde’ pluripotente stamcellen (iPSC) te laten uitrijpen naar bloedcellen, waaronder voorlopers van bloedplaatjes. In zijn onderzoek heeft hij voor een specifieke aandoening aan de bloedplaatjes (BDPLT17) PSC-cellen gemaakt met dezelfde ziektekarakteristieken als die van de patiënten. Zo kon de promovendus het achterliggende mechanisme van de ziekte verder ontrafelen. Ook bestudeerde hij hoe de iPSC cellen uitrijpen tot bloedcellen.
Met deze technologie kunnen wetenschappers de oorzaken en achterliggende processen van (beenmerg-) ziektes doorgronden en medicijnen testen voor bepaalde aandoeningen. Door de optimalisatie van de uitrijping van de iPSC-cellen naar bloedcellen, zijn de eerste stappen gezet naar de productie van bloedcellen voor transfusiedoeleinden.
Link naar proefschrift

Donderdag 26 november
Promotie (UvA), 13.00 uur, Agnietenkapel
Annika Goorsenberg: Met licht en warmte de luchtwegen bewerken
Bij ernstige astmapatiënten neemt de gladde spiermassa van de luchtwegen met meer dan 50 procent af na een behandeling met bronchiale thermoplastie (BT). De controle over de astma en de kwaliteit van leven verbeterden in ongeveer 60 procent van patiënten. Bronchiale thermoplastie bestaat uit een aantal luchtweg-endoscopische behandelingen waarbij de wanden van de luchtwegen van binnenuit worden opgewarmd. Goorsenberg onderzocht de effecten van deze behandeling.
In het tweede deel van haar proefschrift schrijft zij over het gebruik van optische coherentie tomografie (OCT) in de luchtwegen. OCT is een nieuwe beeldvormingstechniek die gebruik maakt van bijna-infrarood licht om hoge resolutie dwarsdoorsnede-beelden te genereren. Ze toonde aan dat artsen met deze techniek de wandlagen in de luchtwegen kunnen identificeren en kwantificeren. Het is een veilige techniek voor ernstige astmapatiënten.
Link naar proefschrift

Vrijdag 27 november
Promotie (VU), Aula, 9.45 uur
Erik van Bommel: Diabetes en nierschade
Mensen met diabetes hebben een verhoogd risico op nierziekten én op hart- en vaatziekten. Relatief nieuwe medicijnen om type 2 diabetes te behandelen, zogenaamde SGLT2-remmers, zorgen ervoor dat overtollig glucose wordt uitgeplast. Bijzonder is dat deze medicijnen tevens de kans verkleinen dat mensen met type 2 diabetes (ernstige) nierschade of hartfalen krijgen.
Van Bommel heeft gekeken hoe deze medicijnen verschillende organen beïnvloeden, met bijzondere aandacht voor de nieren. Hij heeft aangetoond dat hoe minder gevoelig mensen zijn voor insuline (een kenmerk van type 2 diabetes), hoe hoger de druk is op de filters in de nier. Deze hoge druk is een van de oorzaken van nierschade bij mensen met diabetes. Door behandeling met SGLT2-remmers bleek deze druk af te nemen, zonder dat de doorbloeding van de nier in het gedrang kwam. Dit verklaart (deels) waarom deze medicijnen het risico op ernstige nierziekten verlagen bij mensen met type 2 diabetes.