Nee, natuurlijk komen bij Amsterdam UMC geen mensen die botox of fillers nemen om wat veel gevraagde plastisch chirurgische ingrepen te noemen. “We zien soms mensen bij wie het zetten van een filler is fout gegaan. We houden ons hier met andere dingen bezig”, vertelt ze. Officieel is Van der Horst geen hoogleraar Plastische chirurgie, maar Plastische en reconstructieve chirurgie. Dus centraal staat niet het nog mooier maken wat al mooi is, maar het herstellen van problemen die te maken hebben met het uiterlijk. En dat kan van alles zijn: wijnvlekken, doorligplekken en misvormingen die ontstaan door afwijkingen van bloedvaten.

Langdurige zorg

Vandaag neemt ze afscheid met een lezing en een congres in Amsterdam. Ze vertelt over de langetermijnresultaten in de plastische chirurgie. Haar stokpaardje. “Veel problemen met beschadigd of onvoldoende aangelegd weefsel van patiënten los je niet zo maar op. Ze hebben chronisch zorg nodig en daar ontbreekt het nogal eens aan.” Haar onderzoek onderstreept het belang van langdurige zorg. Ze kwam in het begin van haar carrière met nieuws over het laseren van wijnvlekken. Een wijnvlek is een afwijking van de haarvaten (kleine bloedvaten) in de huid waardoor een roze tot paarse vlek ontstaat. “Laseren werkt, de kleur wordt minder. We lieten behandelde patiënten na tien jaar terugkomen en bij sommigen was de vlek terug. Die moesten opnieuw behandeld worden.”

Wijnvlek

De wijnvlek is een voorbeeld van een groep afwijkingen waarvan Van der Horst haar levenswerk heeft gemaakt. Dat zijn de malformaties (slecht gevormde) van bloedvaten. De wijnvlek ontstaat door een probleem met de kleine bloedvaten, maar als de malformatie optreedt bij de grote bloedvaten kunnen ontsierende zwellingen ontstaan. Ze laat foto’s op haar computer zien van misvormde kinderen die door hun zwellingen geen normaal leven leiden. De oorzaak wordt steeds vaker gevonden in een genetisch defect in alleen het aangedane weefsel, niet in de rest van het lichaam.

Van der Horst vertelt over de ontwikkeling van deze aandoening: “In het verleden werden die bloedvaten geopereerd met alle risico’s van dien. Tegenwoordig kunnen we met interventieradiologie de verkeerd aangelegde bloedvaten behandelen en daar komen nu medicijnen bij.” Een andere aandoening waarmee de scheidend hoogleraar zich heeft bemoeid, is doorliggen of decubitus. Iemand die lang op bed ligt en niet goed kan bewegen, bijvoorbeeld op de IC of met een dwarslaesie, krijgt doorligplekken doordat het lichaam langdurig in contact komt met het matras. Dat kan ernstig uitpakken. Van der Horst heeft meegewerkt aan een protocol om dit te voorkomen met speciale matrassen en door patiënten veelvuldig te draaien. “We zijn er nog niet. Ook deze patiënten hebben langdurige zorg nodig.”

Vrouwelijke chirurg

Genoeg over haar academische werk. Van der Horst is ook bijzonder omdat ze als een van de eerste vrouwen een baan ambieerde als chirurg, toen meer dan nu een mannenbolwerk. Ze is halverwege de jaren negentig opgevoerd als schoolvoorbeeld in een paginagroot artikel van de Volkskrant: De ideale werknemer heeft geen baarmoeder. "Het was een ding toen ik begon als chirurg. Uiteindelijk heb ik de kans gekregen en die heb ik gegrepen. Ik vond en vind chirurgie een mooi vak. En dat ben ik gaan doen. Werk en hobby vallen samen. Hoe mooi is dat.”

Dat ze aan reconstructieve chirurgie doet, is niet omdat ze ooit even fotomodel was, voor wie een fraai uiterlijk toch van levensbelang is. “Nee, nee, dat verhaal is misschien een eigen leven gaan leiden. Een patiënt van mij werkte bij het kledingmerk Mexx. Het bedrijf wilde een poster, ik heb het over de jaren negentig van de vorige eeuw, met daarop geen modellen maar ‘gewone’ mensen. Mijn patiënt vond mij een voorbeeld voor anderen. Dus ik ben voor een fotoshoot naar Stockholm gegaan. Een collega heeft een levensgroot affiche van mij aan een gebouw in Hongkong zien hangen. Grappig toch?”

Liefdadigheid

Helemaal stoppen doet Van der Horst niet. Er zijn nog tien promovendi en er is veel ander werk dat wacht. En ze blijft doen wat ze uit liefdadigheid doet: het opereren van arme kinderen in Bangladesh en Marokko. “Afgelopen maart was ik met anesthesisten en verpleegkundigen in de Marokkaanse stad Guercif. Daar hebben we in een dag of tien 160 patiënten geopereerd, van wie zestig kinderen met schisis en brandwonden. Onbezoldigd. Het is mooi werk. In november ga ik weer.”

Tekst: Marc van den Broek
Foto: Elmer Bets