Of een verbouwing leidt tot betere acute psychiatrische zorg? Verpleegkundige en onderzoeker Paul Doedens is ervan overtuigd. ‘Zijn’ gesloten psychiatrische afdeling gaat stevig op de schop. Zo komt er nog maar één Extra Beveiligde Kamer (EBK). Pauls ultieme droom: dat ook die ene beveiligde kamer op een dag niet meer nodig is.

Geen luikjes, hokjes, loketten of kantoren meer, en zo goed als geen ruimtes die verboden zijn voor patiënten. De gesloten afdeling Psychiatrie, op locatie AMC, wordt de komende maanden verbouwd tot een ‘warm nest’. Met de renovatie sluit het gebouw beter aan op de werkwijze die de afdeling Psychiatrie sinds enige jaren hanteert: het zogenaamde High Intensive Care model (HIC).

“Contact is waar het ons om gaat”, vertelt verpleegkundige en onderzoeker Paul Doedens. Waar patiënten nu misschien het gevoel hebben dat ze een kantoor niet in mogen lopen, of dat er eigenlijk geen plek is om zich even terug te trekken buiten hun slaapkamer, is er straks een open, relaxte leefruimte én zijn er psychiatrische intensive care units waar patiënten als dat nodig is één-op-één kunnen worden verpleegd. Met een verpleegkundige aan hun zijde, en met gewone faciliteiten als een badkamer en televisie. Of zoals Doedens het stelt: “Het is al erg genoeg dat je gedwongen moet worden opgenomen, dan verdien je het om in een fijne leefomgeving terecht te komen.”

Separeren werkt niet

De gesloten psychiatrische afdeling van locatie AMC bestaat uit twaalf acute bedden. Ze worden gebruikt voor psychiatrisch patiënten uit Amsterdam en omgeving die niet kunnen wachten op reguliere zorg. Mensen zijn hier vaak tegen hun wil en zijn ernstig psychiatrisch ziek.

De huidige ruimtes voldoen niet langer aan de moderne eisen. Zo zijn er vier separeerruimtes (waar mensen worden afgezonderd van de rest van de afdeling) die steeds minder worden gebruikt. Doedens: “We weten al jaren dat separeren niets oplost. Het enige wat je doet is iemand wegtrekken uit een omgeving of omstandigheid.” De verpleegkundige doet onderzoek naar de keuzes die worden gemaakt bij het separeren van psychiatrische patiënten. Hij stelt scherp: “Mensen die een ernstige lichamelijke ziekte hebben, krijgen naarmate ze zieker worden juist meer zorg. Er komt vaker een arts bij je bed, de verpleging helpt je meer. Waarom zou je dat dan niet in de psychiatrie doen? Het is niet logisch om iemand alleen te laten en geen contact te hebben wanneer hij op zijn ziekst is.”

Doedens – warme enthousiaste man, betrokken bij zijn patiënten – geeft een aantal voorbeelden van hoe het anders kan: “Stel, iemand is suïcidaal. Dan vormt hij geen gevaar voor anderen. Vroeger separeerde je hem om ‘iemand tegen zichzelf te beschermen’, maar nu zorg je dat er altijd iemand bij hem is. Juist als iemand zich zo rot voelt. Of: een patiënt is erg in de war en kan niet meer bij andere patiënten zijn omdat hij een gevaar oplevert. In ons nieuwe gebouw kan hij straks met een verpleegkundige in een aparte, comfortabele ruimte even op adem komen. Voor zo lang als nodig. Maar dan is hij niet alleen.”

Intensieve zorg

Het is intensieve zorg, die op de afdeling wordt gegeven. Maar wel zorg die zijn vruchten afwerpt: zo lukte het om in de afgelopen zes jaar de totale tijd dat mensen werden ingesloten terug te brengen met 60 procent. Dat komt onder andere doordat verpleegkundigen zó intensief betrokken zijn bij de patiënt dat zij eerder signaleren of er een crisis opkomt.

Modern gebouw

De komende maanden is het even schipperen, maar als de verbouwing klaar is beschikt de afdeling over een fijne open leefruimte en zijn er twee psychiatrische intensive care units.

En die ene Extra Beveiligde Kamer? Ook die is ingericht volgens de nieuwste inzichten: er kan een raampje open, er is een toilet en een bed (in plaats van alleen een matras). Daarnaast is er een verpleegkundige die continu aanwezig is aan de andere kant van de deur, waar overigens een groot raam in zit. De patiënt kan kiezen of hij de luxaflex wil sluiten of niet en er is stromend water.

Maar het blijft een ruimte waar een patiënt alleen wordt gezet. “Er is een spanningsveld tussen de veiligheid van het personeel, van de medepatiënten en van de patiënt zelf, en de zorg die hij nodig heeft. Toch denk ik dat we ooit zonder separaties kunnen, ook al weet ik niet wanneer. Deze verbouwing is een goed begin”, vertelt Doedens niet zonder trots. “We doen dit, omdat het kan.”

De verbouwing van de gesloten afdeling Acute psychiatrie heeft impact op de hele stad. Er is nauwe afstemming met de andere GGZ- en psychiatrieafdelingen in de regio om ervoor te zorgen dat patiënten kunnen worden opgevangen. Op locatie AMC is er een tijdelijke gesloten opvang ingericht van vijf bedden. De nieuwe afdeling zal haar deuren naar verwachting in maart 2020 openen.

Paul Doedens is verpleegkundige en onderzoeker bij de afdeling Psychiatrie locatie AMC en docent verpleegkunde bij de HvA

Tekst: Loes Magnin
Foto: Shutterstock