Drie keer werd de afdeling Communicatie van Amsterdam UMC, locatie AMC benaderd door collega’s van neuroloog Jonathan Coutinho en technisch geneeskundige Wouter Potters. Of ze aandacht wilden besteden aan de crowdfunding-actie van het tweetal voor een onderzoek naar snellere diagnostiek bij herseninfarcten. Met enthousiasme dachten de collega’s mee: kan er geen Facebookpost komen? Posters in het AMC? Een bericht op het intranet met een oproep om te doneren? Coutinho en Potters hadden 25.000 euro nodig om vervolgens het bedrag verdubbeld te krijgen van de Hartstichting. De Hartstichting trainde de onderzoekers om het geld te werven volgens het concept van crowdfunding: het vergaren van fondsen door heel veel mensen (de crowd) te benaderen om een klein bedrag te doneren aan een onderzoek of goed doel.
'Mensen geven aan mensen'
"Het idee van crowdfunding is dat je je initiatief op een website of platform zet, en veel mensen een beetje geld geven voor jouw initiatief. Daarin zit een misvatting. Mensen geven aan ménsen, niet aan concepten en niet aan initiatieven die toevallig op veel sociale media staan", stelt Pelagia de Wild, directeur van de AMC Foundation, de afdeling die fondsen werft voor wetenschappelijk onderzoek binnen het AMC. "Het is niet de anonieme crowd, maar je eigen inner circle, je vrienden, familie en collega’s die jou het geld gunnen. Jou als persoon, niet jouw doel", aldus De Wild.
De persoonlijke relatie ofwel de gunfactor is dus waar het om draait bij dit type geldwerven. Dat merkten ook Coutinho en Potters: De bedrijven die wij persoonlijk kennen, die we al als contacten hebben en met wie we persoonlijk spraken, gaven ons het snelst een bijdrage voor ons onderzoek. Ook de collega's die met ze meedachten, deden dat omdat ze een band met de onderzoekers hadden.
Crowdfunding
Het concept 'crowdfunding' nam een vlucht in het begin van de 21e eeuw, toen kunstenaars zochten naar alternatieve financiering voor hun projecten. Ze besloten om geld te vragen aan de gewone man, via zogenaamde crowdfundingplatforms. Volgens eigen zeggen haalde één van de eerste initiatieven op dit gebied, het Amerikaanse platform kickstarter.com, tot nu toe 1 miljard dollar op via kleine donaties voor 5,7 miljoen verschillende projecten. In Nederland werd het idee vooral omarmd door goede doelen. Denk aan de Alpe d'Huzes of de ALS-swim, waar het draait om initiatieven van individuen die geld bij elkaar fietsen of zwemmen voor een goed doel.
Ook het AMC heeft zo'n crowdfunders-platform, www.steunamc.nl. Dit is een platform voor individuen, vaak patiënten, die geld werven voor specifiek onderzoek binnen het AMC. "We weten dat patiënten vaak iets willen terugdoen. Ze halen geld op, en halen dat uit hun eigen, directe omgeving", vertelt De Wild. Crowdfunding is volgens haar een prima middel voor de dankbare patiënt die binding heeft met een bepaald onderzoek.
Tijdsinvestering
Het is echter de vraag of crowdfunding voor, maar vooral door, wetenschappers genoeg loont. De Wild betwijfelt het. "Onderzoekers moeten ineens fondsenwervers worden. Het zijn twee verschillende takken van sport. Bovendien kost het veel tijd, die ze niet in hun onderzoek steken."
Ook Potters ervoer de enorme tijdsinvestering van het crowdfunden: "Het geeft veel energie als je ziet dat het lukt. Maar het kost ook veel energie om héél veel mensen aan je te binden. Je bent een groot deel van je tijd bezig met de marketing van je project, niet met de inhoud. De gemiddelde arts in het AMC doet zijn onderzoek náást het werk. Als je dan ook marketing moet bedrijven, kost het je je vrije tijd. Daarbij, kleine beetjes geld van veel mensen blijft toch een klein beetje."
Een grote tijdsinvestering voor relatief weinig geld dus. En daarnaast is het de vraag hoe houdbaar dit concept op de lange termijn is. "De eerste keer geven collega's en je naasten volop. Maar wat als dit de nieuwe trend wordt? En je broer-de-wetenschapper komt met zijn vierde actie voor wéér een ander onderzoek? Geef je dan nog steeds?", vraagt De Wild zich af. Om nog maar te zwijgen over hoe het je zakelijke relaties zou kunnen beïnvloeden. Is het bijvoorbeeld wel verstandig om tweeduizend euro te vragen aan een leverancier met wie je goede banden hebt? "Misschien had je zelfs wel veel meer kunnen krijgen", suggereert De Wild.
'Het was waardevol om te leren hoe ik mijn verhaal kon vertellen aan 'de leek''
Maar dat het niets oplevert, is te zwaar gesteld. Anouk Schrantee, promovenda op het gebied van neuroimaging, haalde vorig jaar ook 25.000 euro op dat werd verdubbeld door de Hartstichting. "Ik vond het heel leuk om op een andere manier dan puur wetenschappelijk naar je onderzoek te leren kijken. Het was waardevol om te leren hoe ik mijn verhaal kon vertellen aan 'de leek'. Je moet het een beetje verkopen."
Daarnaast is er een steeds grotere wens uit de maatschappij om transparant te zijn over wetenschappelijk onderzoek. Mensen willen weten waar 'hun' geld heen gaat. Daar lijkt crowdfunding bij uitstek voor geschikt. Want het dwingt de fondsenwerver uit te leggen waar hij mee bezig is.
Nog een voordeel is de vrijheid die crowdfunding je oplevert. Daar waar onderzoekers vaak contracten sluiten met bedrijven of geldschieters, garandeert crowdfunding onafhankelijkheid van investeerders en bedrijven. Want wanneer een bedrijf doneert aan jouw crowdfunding-actie kunnen ze daar geen voorwaarden aan stellen – ze doneren simpelweg het bedrag dat ze jou gunnen. Dat is anders wanneer onderzoekers zich voor grote bedragen verbinden aan bedrijven.
Studie in de steigers
Potters ziet de methode vooral zitten voor het opstarten van nieuw onderzoek. Het is een goede manier om je studie in de steigers te zetten. "Vaak willen grotere investeerders dat je al het één en ander hebt opgezet, uitgevoerd, aangekocht voor je onderzoek. Met het relatief bescheiden bedrag dat je met crowdfunding vergaart, kun je precies die opstap maken."
Een trend kun je het crowdfunden voor de wetenschap nog niet noemen. Mondjesmaat ontwikkelen zich initiatieven in Amsterdam UMC. Zo staat er een nieuw crowdfundingsplan in de startblokken van hoogleraar Seksuologie Ellen Laan. Via het platform www.seksueelwelzijn.nl probeert zij met haar stichting seksuele ongelijkheid te verminderen en seksueel welzijn te bevorderen. Ze richtte de stichting op omdat het heel lastig is geld te krijgen voor seksuologisch onderzoek. "Juist basale studies, bijvoorbeeld beeldvormend onderzoek van de clitoris, worden niet gefinancierd. Maar dat is niet heel duur, wel heel nuttig en daarom goed te financieren vanuit crowdfunding", aldus Laan. "We stellen drie onderzoeksvragen op, zodat mensen kunnen kiezen waar ze aan willen doneren."
Veel tijd kost het dus, voor relatief weinig geld. En een behoorlijke aanspraak op je vrienden, je familie, je collega's en je directe zakelijke netwerk. De gunfactor is veel werk. Maar het leert je om je onderzoek te formuleren voor de leek, het levert transparantie op, en door middel van het opgehaalde geld heb je de kans om je onderzoek te starten om er later meer fondsen voor te werven. Ook biedt het de mogelijkheid om onderzoek dat niet op een andere manier wordt gefinancierd toch uit te kunnen voeren.
Rest de vraag: zouden ze het weer doen, Wouter Potters en Anouk Schrantee? Potters: "Ik zou het anderen aanraden, om een onderzoek op te starten. Maar ik zou het niet nog eens doen, vooral vanwege de belasting van mijn eigen persoonlijke netwerk. Ze zien me weer aankomen." Ook Schrantee vindt het een eenmalig succes: "Ik had het niet willen missen, het is ábsoluut nuttig om het een keer te doen. Maar als dit voor ieder onderzoek zou moeten, of ieder jaar, dan houd ik geen tijd meer over voor mijn eigenlijke werk."
Test: Loes Magnin
Foto: Marieke de Lorijn/Marsprine
