1 oktober 2019. Dat is de dag dat het hele terrein van Amsterdam UMC volledig rookvrij is. Tijdens de nieuwjaarstoespraken werd de wens om rookvrij te zijn al uitgesproken. Inmiddels is er een werkgroep op stoom die een harde deadline heeft gesteld. “Veel van de voorbereidende stappen zijn al genomen.”

Jentien Vermeulen (onderzoeker Psychiatrie) en Luc van Lonkhuijzen (gynaecoloog) stonden te juichen toen de twee RvB-voorzitters de rookvrije ambities tijdens de nieuwjaarstoespraak bekend maakten. Beiden maken zich al jarenlang hard voor een rookvrije omgeving. Als vanzelfsprekend werden ze gevraagd zitting te nemen in de werkgroep. “Een rookvrij terrein is een belangrijke toevoeging aan de cultuuromslag die je ziet in het land”, vindt Van Lonkhuijzen. “Als grootste ziekenhuis in Amsterdam moeten we het goede voorbeeld geven. Ons doel is dat patiënten, bezoekers en medewerkers op ons terrein niet met roken in aanraking komen. Op 1 oktober wordt dat gerealiseerd. Een bewuste keuze. Van Lonkhuijzen: “Dat is de eerste dag van de ‘Stoptober’-actie, waarbij mensen jaarlijks elkaar helpen om te stoppen met roken. Een mooier moment om rookvrij te gaan is er niet.”

Voorbereiding 

Wat is er nog nodig om het hele terrein van beide locaties rookvrij te maken? Volgens het stappenplan van de Taskforce Rookvrije Zorg, waar Vermeulen namens Amsterdam UMC zitting in neemt, zijn er veel dingen om rekening mee te houden: commitment van het bestuur, aanwezigheid van screening en stophulp, duidelijke communicatie, maatschappelijk draagvlak, opleiding en training van medewerkers en monitoring en evaluatie. Dat lijkt een enorm traject, maar volgens Vermeulen valt het reuze mee. “Ik zie geen hobbels. Dat is niet naïef bedoeld, natuurlijk moeten we zorgvuldig omgaan met de dilemma’s, maar veel van de voorbereidende stappen zijn al genomen.”

Geen verbodsborden 

Ook Van Lonkhuijzen ziet weinig obstakels in het rookvrij maken van het gehele Amsterdam UMC-terrein. “Het is eigenlijk een kwestie van alle rookabri’s en -palen op het terrein weghalen en bordjes met ‘rookvrij’ ophangen.” Geen verbodsborden dus, mensen spreken elkaar aan op de gezamenlijke afspraak van het rookvrij houden van het terrein. Op die manier heeft de gynaecoloog meerdere sportclubs rookvrij gemaakt. “Voorwaarde is wel dat er draagvlak is. Gelukkig is zo’n 80 procent van de medewerkers voor een rookvrij terrein en onder hen zijn zelfs veel rokers.” Voor een sportclub is deze interventie voldoende. Mensen zijn immers maar enkele uren op een club. In het ziekenhuis is dat een ander verhaal: patiënten kunnen dagen- of zelf wekenlang opgenomen zijn. Vermeulen: “Als je dan bedlegerig bent en een nicotineverslaving hebt, zit je echt tegen het plafond. Zij hebben nicotinesuppletie nodig. Dat wordt helaas nog te weinig gegeven. Geen wonder dat patiënten met een nicotineverslaving dan met infuuspaal en al bij de hoofdingang gaan roken. Zij zijn slachtoffer van hun sigaret.”

Stophulp 

Niet voor niets is het bieden van stophulp heel belangrijk. Deze aanpak was succesvol bij het rookvrij maken van de afdeling Psychiatrie van locatie AMC; de afdeling met het hoogste percentage rokers onder patiënten én medewerkers. Het stopprogramma loopt al ruim anderhalf jaar met succes. Huib van Driel van directoraat Huisvesting voltooide afgelopen najaar met succes het stopprogramma en is positief. “Het heeft me echt geholpen om beter naar mijn gedrag te kijken en in te zien wat roken – en stoppen! – met je lichaam doet. Ik wist bijvoorbeeld niet dat nicotine binnen zeven seconden al effect heeft in je hersenen en hoe snel je daarom weer verlangt naar een volgende sigaret. En ik vond het bizar dat er COPD-medicatie in sigaretten blijkt te zitten.” Met de collega-deelnemers had Van Driel een appgroepje. “Dat ‘lotgenotencontact’ was eigenlijk best prettig. Stoppen is namelijk echt lastig. Vooral de ontwenningsverschijnselen waren heftig. Het stopprogramma gaf daarbij goede ondersteuning. Ik ben wel eens eerder op eigen houtje gestopt, maar dat was niet succesvol. Door het stopprogramma is het echt klaar: ik ga nooit meer roken.” De ex-roker is blij dat er nu een datum is waarop het ziekenhuis rookvrij wordt. “Die rookwalm bij de ingangen kan écht niet meer in deze tijd. Zelfs toen ik nog rookte ging me dat al te ver.” 

Haalbare kaart

Het voor 1 oktober rookvrij maken van heel Amsterdam UMC is volgens de werkgroepleden een haalbare kaart. Van Lonkhuijzen: “We zien dat er draagvlak is. Toen we het op locatie VUmc besproken, zeiden er meteen vier koks dat ze samen gingen stoppen.” Een van die vier is Bekir Gulec. “Ik wil zeker stoppen als het terrein rookvrij wordt. Dat is voor mij een extra motivatie en de steun die vanuit Amsterdam UMC daarbij geboden wordt lijkt me prettig. Ik heb eerder een stoppoging gedaan, dat lukte goed, tot ik weer ging werken na de vakantie. Vroeger waren de meeste collega’s kettingrokers. Dan is het lastig om te stoppen als enige. Nu zijn de rokers in de minderheid en als we niet meer voor de deur kunnen roken, houdt het op. Verder weg lopen is geen optie; zo lang kan ik niet weg uit de keuken. Ik wil dat stopprogramma voor medewerkers wel volgen, want ik ben echt gemotiveerd. Ik wil stoppen voor mijn gezondheid.”

Gaan we de deadline halen? Beiden denken van wel. Van Lonkhuijzen: “Een sportclub rookvrij maken duurt meestal een jaar.” Vermeulen: “Bij Amsterdam UMC is al veel voorwerk gedaan. Het gaat ons zeker lukken.”

Tekst: Eva Cornet
Illustratie: Zsuzsanna Ilijin