De Fellowship Award wordt jaarlijks toegekend aan een ‘excellente onderzoeker’. In de praktijk meestal eentje die zijn of haar sporen al behoorlijk verdiend heeeft. “Zeg maar een mid-career onderzoeker”, aldus Holleboom, verbonden aan de afdeling Vasculaire Geneeskunde. Publiek geheimpje: zo’n Fellowship Award is naast een fikse stimulans voor de winnaar ook een beleidsinstrument voor het management. Die kan er talent ‘van buiten’ mee aantrekken, maar er ook juist iemand binnen de organisatie mee willen houden. Holleboom, vrolijk: “Daar lijkt het nu op”.
Levertransplantaties
Niet-alcoholische vetleverziekte, dat is Hollebooms onderzoeksgebied. In goed Engels Non-alcoholic Fatty Liver Disease, kortweg NAFLD. Nooit van gehoord? In de Verenigde Staten was het vorig jaar de meest voorkomende reden voor levertransplantaties. NAFLD houdt kort gezegd in dat de lever meer vetten te verwerken krijgt dan het orgaan aan kan. “Daardoor hoopt het vet zich in de levercellen op en krijgt het uiteindelijk een giftige werking.“ Gevolg: ontstekingen, steeds meer littekens, ‘verbindweefseling’ en een lever die allengs slechter functioneert.
Dat NAFLD samenhangt met overgewicht en diabetes type 2 is inmiddels overduidelijk. Pech, want daardoor vallen mensen die eraan lijden te vaak tussen wal en schip. Holleboom: “Ze lopen meestal bij de huisarts of de internist, en komen pas laat bij de hepatoloog (leverspecialist, red.) in het vizier. Soms te laat, wanneer de lever al ernstig is aangedaan. De samenwerking tussen huisarts, internist en hepatoloog staat nog in de kinderschoenen. Daarom zijn we op locatie AMC in teamverband begonnen met een spreekuur voor mensen met NAFLD, en inmiddels draait er op locatie VUmc ook zo’n teamspreekuur.”
Geneesmiddel
In principe is het een omkeerbaar proces, die lever-vervetting, maar leefstijladviezen halen bij de meeste patiënten weinig uit. Daarom wordt er wereldwijd driftig gezocht naar een geneesmiddel, zij het nog niet met overtuigend resultaat. Met zijn Fellowship Award, goed voor vijf jaar onderzoek met promovendi, hoopt Holleboom de kansen te keren. Zijn invalshoek is in elk geval origineel, zo niet uniek.
“Die ophoping van steeds giftiger vet in de levercellen is naar ons idee een cruciale stap in het ziekteproces”, legt hij uit. “Een van de natuurlijke beschermingsmechanismen daartegen is wat bekend staat als lipofagie: de cel gaat zulke vetdruppeltjes zelf afbreken. Maar er lijken dan ook weer mechanismen op te treden die de lipofagie juist afremmen. Door al die processen nog beter te begrijpen, probeert onze onderzoeksgroep stoffen op het spoor te komen die de afbraak van vetdruppeltjes ruim baan geven. Het ideaal is die vervolgens in medicijnen om te zetten.”
Veel koffie
Schildklierhormoon geldt als een mogelijke kandidaat, en ook cafeïne zou zo´n afbraak-stimulerend stofje kunnen zijn. “We weten bijvoorbeeld dat drie of meer kopjes koffie per dag bij deze patiënten gunstig kunnen uitpakken, maar hoe dat komt is niet duidelijk. Dat hopen we allemaal te ontrafelen.”
Maar als die lipofagie echt zo’n veelbelovend aangrijpingspunt is, waarom richten al die andere NAFLD-onderzoekers zich er dan niet op? Daar hebben ze goede redenen voor, denkt Holleboom. “Ons vermoeden over de rol van lipofagie is gebaseerd op eigen onderzoek bij mensen met een erfelijke verstoring van dat proces. We hebben het dan over zeldzame, relatief nieuwe aandoeningen, en er zijn maar heel weinig onderzoekers die daar goed in zitten. Daarbij komt dat lipofagie sowieso een behoorlijk complex proces is, volgens sommige onderzoekers met mogelijk ongunstige neveneffecten. Maar die zien wij bij onze patiënten met NAFLD helemaal niet.”
Tekst: Simon Knepper
Foto: Elmer Bets
