“Alles is bespreekbaar. En niks is raar”, aldus de site waarmee @ease jonge mensen uitnodigt voor een gesprek over alles wat hen dwars zou kunnen zitten. Van liefdesverdriet en gepest worden op school, tot serieus in de war zijn. @ease biedt een inloopplek voor mensen van 12 tot 25 jaar. Ze hebben er geen verwijsbriefje voor nodig en hoeven geen afspraak te maken. Hun ouders hoeven niet mee te komen als de jongeren dat niet willen; maar dat mag wel. En ze kunnen er zelfs anoniem terecht. Alles om een veilige, niet-bedreigende omgeving te bieden aan jongeren en jongvolwassenen die een luisterend oor nodig hebben.
@ease is een initiatief van Kinder- en Jeugdpsychiater en opleider Rianne Klaassen bij de Bascule en hoogleraar Transitiepsychiatrie Thérèse van Amelsvoort van Maastricht UMC+. Zij hebben tevens stichting @ease opgericht. Het idee is uitgewerkt met Arne Popma, voorzitter afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van Amsterdam UMC en tevens lid van adviesraad stichting @ease.
Getrainde vrijwilligers
Klaassen werkt bij De Bascule, Academisch centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie, onderdeel van Amsterdam UMC. Ze kreeg voor dit initiatief voor drie jaar geld van het innovatiefonds van de zorgverzekeraars.
Vooralsnog is @ease een bescheiden praktijk: ze is twee lange middagen open, @ease zit sinds november 2018 in de Amsterdamse binnenstad, in een charmant Amsterdamse School-pand aan de Houtmankade; sinds 1 april is er ook een vestiging in Nieuw-West. Daarnaast zijn er in Maastricht en Heerlen ook @ease-vestigingen, en lopen Groningen en Rotterdam zich warm. En zo verspreidt het initiatief zich als een olievlek door het land.
De mensen die luisteren naar de jongeren zijn getrainde vrijwilligers en vaak ervaringsdeskundigen. Mensen van minimaal achttien jaar, alles van studenten psychologie tot een makelaar. Veel jongeren komen één keer met hen praten, sommigen vaker.
Headspace in Australië
Het idee voor @ease heeft Australische wortels. Daar begon psychiater Patrick McGorry (1952) in 2004 met de oervorm van zo’n vrij toegankelijke plek voor jongeren die hun verhaal kwijt willen: headspace. McGorry staat bekend om zijn pleidooien voor vroege interventie bij jongeren met een mentale stoornis. Zijn belangrijkste zorg is dat deze jongeren geneigd kunnen zijn tot suïcide. Zijn doel is die koers te keren door hen in een zo vroeg mogelijk stadium op te vangen. Bij @ease worden suïcide gedachten ook doelgericht uitgevraagd.
Inmiddels telt heel Australië op een bevolking van ruim 24 miljoen zielen 145 headspace-vestigingen, en dat worden er snel meer. De overheid financiert die en ze worden gerund door professionals. McGorry deed Nederland dit voorjaar aan. Hij vindt de Nederlandse opzet met vrijwilligers interessant en kwam daarom op werkbezoek bij @ease in Amsterdam en Maastricht. Hij wil graag praten met de vrijwilligers die er werken.
Warm welkom
Initiatiefnemer Rianne Klaassen werkte in 2001 in Melbourne bij McGorry. Haar specialiteit is psychose bij jongeren. McGorry zat in de aanloopfase naar zijn headspace-praktijken in de tijd dat Klaassen bij hem werkte. Zo kwam zij op het idee ook in Nederland zo’n inloopplek voor jongeren op te zetten. Klaassen: “@ease wil een warm welkom zijn voor jongeren die ergens over willen praten. Die willen dat er naar ze geluisterd wordt. Jonge mensen helpen op het moment dat ze aankloppen met beginnende klachten, voorkomt dat ze later verder afzakken. Als je je verhaal te lang moet ‘ophouden’, kunnen de problemen groter, en de klachten erger worden. Met goede begeleiding kunnen ze blijven functioneren in een normaal leven, hun school afmaken, bijvoorbeeld. Deze jongeren leren te vertrouwen op hulp.”
Klaassen: “Bijna alle psychische klachten en stoornissen waaraan mensen op latere leeftijd lijden, ontstaan tussen het 12e en het 25e levensjaar. Dan is er dus al een begin aanwezig van stoornissen die later tot ontwikkeling komen.” Uiteraard biedt het reguliere systeem opvang voor deze jonge groep. “Maar je kunt stellen dat er ontwerpfouten zitten in de aanpak van jongeren die zo’n hulpvraag hebben”, vindt Klaassen. “Ze komen terecht op een wachtlijst, moeten vragenlijsten invullen, krijgen een diagnose opgeplakt. Zo’n jongere moet zijn ouders meebrengen; kan zijn verhaal niet anoniem kwijt. Daarmee is het voor een jongere in nood eigenlijk ingewikkeld om aan te kloppen voor hulp. @ease wil daarom uitdrukkelijk een ‘soft entry’ bieden: er is geen drempel, en als je wilt, kun je vaker terugkomen.”
Doel voorbij
De reguliere hulp voor deze groep is onderverdeeld in twee leeftijdscategorieën: hulpzoekenden van twaalf tot achttien jaar vallen onder kinder- en jeugdpsychiatrie. Na hun achttiende komen ze bij de volwassenen-psychiatrie terecht. Klaassen: “Die indeling schiet zijn doel voorbij. In de jongere groep worden ze soms te kinderachtig behandeld. Vanaf hun achttiende worden ze opeens benaderd alsof ze helemaal volwassen zijn.”
Bij @ease praten jongeren en jongvolwassenen niet met psychologen of psychiaters, maar met getrainde vrijwilligers. Klaassen: “De gesprekken worden altijd gevoerd door twee vrijwilligers. Om een goede kwaliteit te kunnen bieden, maar ook om de veiligheid te garanderen: je weet immers niet wie je in je spreekkamer hebt zitten, of wat de problemen zijn. Verder is altijd een professionele hulpverlener aanwezig met wie gesprekken worden nabesproken.”
Niet invullen, niet oordelen
Het lijkt een raar idee om deze opvang in de handen van vrijwilligers te leggen. Klaassen vindt van niet: “Ze krijgen een intensieve training. Tijdens die training leren ze een aantal basisvaardigheden. Niet invullen, niet oordelen. Laten vertellen. Luisteren. ‘Op hun handen zitten’- zeg maar: niet ingrijpen. Er komen heftige emoties en verhalen voorbij. Daar moeten de vrijwilligers aan wennen. In geval van een acute crisis is de psychiater altijd bereikbaar via de professionele hulpverlener. Dan wordt er voor die jongere een dossier geopend. We werken samen met Cordaan, de Bascule, het Team Licht Verstandelijke Beperking, de GGD, de Ouder- en Kindteams en Amsterdam UMC. Het Arkin Zorgtoeleidingsteam biedt acute zorg indien er een crisis is. Zo kan @ease ook een brug vormen naar andere hulp.”
Laagdrempelig
McGorry’s headspace, het Australische voorbeeld waarop @ease is geënt, wordt helemaal gerund door professionals. Zoals gezegd: McGorry is te gast in Amsterdam. Hij is enthousiast over het feit dat de Nederlandse evenknie juist drijft op vrijwilligers. In de ‘spreekkamer’ aan de Amsterdamse Houtmankade legt hij uit waarom: “Ik wil graag weten hoe dat precies gaat, want ik zie er grote voordelen in. Wij zijn bij headspace toch de voordeur van psychologen en psychiaters. Bij ons mist eigenlijk zo’n ‘hal’, waarin mensen zitten die dichter bij de jongeren staan die hulp zoeken. Die vanuit hun betrokkenheid en gemotiveerdheid werken. Daardoor is de toegang tot de hulp bij @ease nog laagdrempeliger, totaal niet bedreigend. Het is makkelijk om hier even binnen te lopen, een babbeltje te maken. Headspace is formeler van opzet, juist door de inzet van vrijwilligers is @ease toegankelijker.”
Jammer is dat @ease niet genoeg middelen en mankracht heeft om altijd open te zijn: in Amsterdam slechts twee lange middagen per de week. McGorry: “Oh, maar dat is evenzeer mijn grote klacht over de mentale zorg in Australië, ook al zijn onze openingstijden ruimer: in de aanpak van lichamelijke ziektes wordt veel geld gestoken, in die van psychische ziektes eigenlijk een fractie. Terwijl je door vroeg onderkennen van bijvoorbeeld de aanleg voor psychose, ernstige klachten in de toekomst kunt voorkómen. Als zulke jonge mensen uiteindelijk echt ziek worden, heeft de maatschappij veel grotere problemen. Daarom is het zo zinnig ze een plek te bieden waar ze zonder schroom kunnen komen praten als er nog iets aan te doen is.”
[Noot van redactie: Dit interview was voor de coronacrisis. Sinds de coronacrisis is @ease landelijk vier dagen open via chat en telefoon, van maandag tot en met donderdag van 15.30 uur tot 18.30 uur. Zie www.ease.nl]
Tekst: Mieke Zijlmans
Foto: Mark Horn
