Deze ontwikkeling vergroot de kans dat een gezonde lever kan worden gebruikt bij een patiënt. Bijkomend voordeel is dat het uitnameteam en de chirurgen die het orgaan moeten plaatsen, minder onder tijdsdruk staan.
De koelmethode is ontwikkeld door onderzoekers in het Massachusetts General Hospital in de VS onder leiding van Reinier de Vries. Hij werkt in de VS voor zijn promotieonderzoek bij de afdeling Experimentele Chirurgie van Amsterdam UMC. "We zijn er voor het eerst in geslaagd mensenlevers te koelen tot onder het vriespunt en weer succesvol op te warmen, en hiermee de houdbaarheid te verdriedubbelen", zegt De Vries. Hij en zijn collega's publiceerden er 9 september over in Nature Biotechnology.
Bij een orgaandonatie moet het orgaan van het ene ziekenhuis naar een ander. De donor bevindt zich immers bijna altijd op een andere plek dan de ontvanger. Omdat organen buiten het lichaam beperkt houdbaar zijn, worden ze gekoeld met smeltend ijs en bewaard op vier graden. De kou remt biologische processen zodat het orgaan uren kan overleven buiten het lichaam. Door de temperatuur verder te verlagen, verlengt de overlevingsduur van het donororgaan. Echter, onder het vriespunt bevries het water in de organen, waardoor onherstelbare schade ontstaan.
Superkoeling
Bij de nieuwe techniek gaat het erom het orgaan af te koelen tot onder het vriespunt zonder dat het water bevriest. Dit heet superkoeling. Wie een bakje met water in de diepvries zet en dat voorzichtig laat afkoelen, ziet dat de vloeistof niet bevriest. Echter, zodra je het koelen verstoort, bevriest het water in een oogwenk.
"Met organen is dit ook mogelijk, maar de kans op ijsvorming is ook dan groot", zegt De Vries. "Wat we hebben gedaan is de levers te behandelen met een speciale vloeistof waarmee we ze als het ware spoelen. De spoelvloeistof voorkomt dat zich ijs vormt in het orgaan en beschermt de cellen tegen de kou. Voordat we het orgaan kunnen gaan transplanteren, spoelen we die vloeistof er weer uit. Zo kunnen we het orgaan tot vier graden onder nul koelen."
Houdbaarheid verder verlengen
Deze techniek was al beschreven voor kleine organen zoals de lever uit een rat. Deskundigen gingen ervanuit dat het bij grote organen, zoals die van mensen, niet zou lukken. ‘Superkoelen wordt steeds moeilijker bij toenemende volumes, maar dat hebben we nu onder de knie’, zegt De Vries. "Met de nieuwe techniek kunnen organen naar praktisch elke uithoek van de gehele Europese Unie worden vervoerd."
Dat de levers ongeschonden 27 uur buiten het lichaam bleven, betekent nog niet dat de techniek meteen gebruikt kan worden in de kliniek. "Er is meer onderzoek nodig om risico’s uit te sluiten. Ook kijken wij met ons team of de temperatuur nog verder verlaagd kan worden. Dit zou de houdbaarheid mogelijk verder kunnen verlengen."
Tekst: Marc van den Broek
Foto: Amsterdam UMC
