Risico door overgewicht én pil

Vrouwen met fors overgewicht die de pil slikken, hebben een verhoogde kans op trombose in het hoofd. Dat meldden onderzoekers van het AMC onlangs in het wetenschappelijke tijdschrift JAMA Neurology. Ook vonden ze een relatie tussen deze trombose en acute lymfatische leukemie.

Jaarlijks krijgen in Nederland zo’n tweehonderd volwassenen sinustrombose. Deze ziekte wordt veroorzaakt door een stolsel in een afvoerend bloedvat in het hoofd. Sinustrombose begint nagenoeg altijd met zware hoofdpijn. In sommige gevallen lost het stolsel vanzelf op, of geneest de patiënt na behandeling met onder meer bloedverdunners. Een aanzienlijk deel houdt klachten, zoals blijvende hoofdpijn. Ongeveer de helft krijgt door de sinustrombose een herseninfarct of hersenbloeding. Bij deze patiënten zit het stolsel niet alleen in het grote afvoerende bloedvat van het hoofd (sinus), maar ook in kleinere vaten die daarop uitkomen (venen). Hun prognose is slechter. Een deel kampt nadien met blijvende focale neurologische uitval (verlies van bepaalde functies) of epilepsie. Ongeveer vijf tot tien procent van de patiënten overlijdt als gevolg van de sinustrombose.

Ontbrekende schakel

“We wisten al dat de anticonceptiepil en zwangerschap effect hebben op stollingsfactoren. Er ontstaat dan een verhoogde neiging tot stollen en dat kan leiden tot afsluiting van bloedvaten in longen, benen en hoofd. Bekend was ook dat overgewicht een grotere kans op trombose in de benen geeft. Daarom wilden we weten of overgewicht ook het risico op sinustrombose vergroot”, vertelt Jonathan Coutinho, neuroloog in het AMC en gespecialiseerd in beroertes. “In eerste instantie onderzochten we de relatie tussen overgewicht en het risico op sinustrombose in het algemeen. Bij vrouwen vonden we een relatie, bij mannen niet. Bij nader onderzoek bleek de pil de ontbrekende schakel te zijn. Vrouwen met een BMI (Body Mass Index) van boven de dertig die aan de pil zijn, blijken een bijna dertig keer grotere kans te hebben op sinustrombose dan vrouwen met een gezond gewicht die niet aan de pil zijn. Onze studie laat zien dat specifiek de combinatie overgewicht en de pil een risicofactor is. Dat kan ook mede verklaren waarom sinustrombose vooral voorkomt bij vrouwen tussen de twintig en veertig jaar.”

Hoofdpijnklachten

Op de vraag waarom deze combinatie de kans op sinustrombose vergroot, tasten de onderzoekers vooralsnog in het duister: “Zowel pilgebruik als overgewicht verhogen bepaalde stollingsfactoren in het bloed. Het precieze mechanisme is niet bekend, maar het zou heel goed kunnen dat de optelsom van deze specifieke risicofactoren juist deze trombose veroorzaakt. Ik denk niet dat we vrouwen met overgewicht moeten adviseren om te stoppen met de pil. Daarvoor komt deze vorm van trombose te weinig voor. Wel moeten deze vrouwen adequaat worden voorgelicht. Ook dokters kunnen beter worden geïnformeerd over de mogelijkheid van deze aandoening als iemand uit de risicogroep met hoofdpijnklachten op het spreekuur komt.”

Minstens zo opzienbarend is de relatie tussen sinustrombose en kanker. Kanker is een risico voor trombose in de benen en longen. Onderzoekers uit het AMC bekijken momenteel of kanker ook een risicofactor voor sinustrombose is. De eerste resultaten laten zien dat vooral hematologische maligniteiten, en dan vooral acute lymfatische leukemie, het risico op sinustrombose sterk verhogen. Bij solide tumoren is de relatie veel minder duidelijk. Coutinho: “We vermoeden dat het te maken heeft met de combinatie van medicatie die wordt toegediend bij de behandeling van acute lymfatische leukemie. Waarbij het ene medicijn, asparaginase, de stollingshuishouding overhoop haalt en het andere medicijn, methotrexaat, een verhoogde kans op sinustrombose geeft doordat dit medicijn direct in het hersenvocht wordt toegediend. Maar het kan ook zijn dat asparaginase een negatiever effect heeft op de cellen aan de binnenkant van de sinus dan op cellen aan de binnenkant van andere bloedvaten. De voorlopige conclusies presenteren we deze maand op het congres van de European Stroke Organization in Barcelona. Onze bevindingen bieden genoeg houvast om verder onderzoek te doen naar de oorzaak van de relatie tussen hematologische maligniteiten en sinustrombose.”

Door Caroline Wellink