Zwitserse bergen tegen benauwdheid

Kwetsbare astmapatiënten die hun ziekte in Nederland niet onder controle krijgen, hebben baat bij behandeling hoog in de Alpen. Longarts Lous Rijssenbeek wist dit door haar promotieonderzoek aan te tonen.

Bijna vier procent van alle astmapatiënten, dat is één op de duizend Nederlanders, lijdt aan ernstige astma: een chronische ontstekingsziekte van de luchtwegen, waarbij overgevoeligheid voor prikkels en vernauwing van de luchtwegen leiden tot benauwdheid, piepen en hoesten. Zodra deze ernstig zieken in aanraking komen met stoffen die prikkelend werken op de luchtwegen, worden ze gedwongen naast onderhoudsmedicatie ook zware noodmedicatie te nemen. Als maximale behandeling in Nederland niet leidt tot het onder controle krijgen van de ziekte, is het mogelijk deze patiënten te verwijzen naar het Nederlands Astmacentrum Davos in Zwitserland.

Toen Lous Rijssenbeek daar vijftien jaar geleden als longarts neerstreek, zag ze direct dat de schone, droge Zwitserse omgeving het verschil maakte. Patiënten die daar werden behandeld, knapten in rap tempo op. Het wetenschappelijk bewijs hiervoor was er niet. Rijssenbeek besloot een aanzet te doen. In eerste instantie vanwege haar eigen interesse. Recentelijk ook afgedwongen door zorgverzekeraars, die bewijs van het nut van het Astmacentrum Davos wensen voor hun afweging de kosten wel of niet te blijven vergoeden.

“Je kunt in Nederland de best mogelijke zorg verlenen, maar boosdoeners zoals luchtverontreiniging, schimmels, pollen en huismijt blijven lastig. Bovendien spelen ook zaken als stress, overgewicht en virusinfecties een rol. Astma is, zo weten we inmiddels, een complexe ziekte”, vertelt Rijssenbeek vanuit Davos. “Je kunt met medicatie of met bepaalde aanpassingen één of een aantal oorzaken van de verstoring van astmacontrole wegnemen, maar bij ernstig zieke patiënten is dat niet voldoende.” Ze vervolgt: “Ik heb onderzocht wat het effect is van speciale matrashoezen tegen huisstofmijt. We waren teleurgesteld toen we zagen dat de vermindering van huisstofmijten nauwelijks invloed had op astmacontrole.”

Een andere tegenvaller in haar onderzoek was dat er geen relatie blijkt tussen trouw de onderhoudsmedicatie innemen en astmacontrole. De enorme verbetering van medicatie de afgelopen jaren leidt ook niet tot meer patiënten met gecontroleerde astma. Zelfs een nieuwe groep medicijnen, de zogenaamde biologische ontstekingsremmers, blijkt bij slechts een bepaald type astmapatiënt effect te hebben.”

Wat de longarts vermoedde, blijkt uit haar onderzoek: de allesomvattende behandeling in Davos werkt wel bij de ernstig zieken. Ze herstellen goed in de volledig prikkelarme omgeving zonder pollen, schimmels, huisstofmijt en luchtverontreiniging. Bovendien richt een team van longarts, psycholoog en fysiotherapeut zich op persoonlijke en psychosociale factoren: wordt er in de omgeving van de patiënt gerookt, zijn er andere stressoren, doet de patiënt voldoende aan beweging? Rijssenbeek: “Het blijkt heilzaam dat patiënten uit hun omgeving worden gehaald en zich in alle rust, zonder fysieke en emotionele prikkels, kunnen richten op astmacontrole. Met als resultaat dat ze zware medicatie als prednisolon minder nodig hebben of er zelfs mee kunnen stoppen. Dat zie je in geen enkele andere behandeling terug.”

De duur van een behandeling is gemiddeld twaalf weken. Rijssenbeek: “Patiënten die hun astma onder controle krijgen, hebben de grootste kans het ook in de toekomst zo te houden. Maar het blijft wel een kwetsbare groep. Sommige van onze patiënten bereiken dat niet met één sessie en komen na een jaar terug voor een tweede, kortere, behandeling.”

Om de meerwaarde van een verblijf in Davos te kunnen aantonen, is onlangs gestart met een vergelijkende studie. Patiënten die in aanmerking komen voor een behandeling in Zwitserland en bereid zijn mee te doen aan de studie, worden via een loting in Davos geplaatst of in het behandelcentrum Heideheuvel in Hilversum. Beide centra hebben een identieke aanpak. Het verschil is de prikkelarme omgeving. Rijssenbeek: “In Davos bieden we ernstig zieke astmapatiënten een unieke behandeling. Bij de meest kwetsbaren doorbreken we de vicieuze cirkel van steeds meer achteruitgang. Deze behandeling is voor hen de enige manier om hun astma onder controle te krijgen.”

Door Caroline Wellink