Neuroloog Rob de Bie (links op de foto) behandelt patiënten met Parkinson en beoordeelt of ze in aanmerking komen voor DBS. Zijn collega, neurochirurg Rick Schuurman (rechts op de foto), plaatst de elektrodes in de hersenen via gaatjes in de schedel. Tot voor kort moest de patiënt wakker zijn tijdens deze procedure – alleen zo kon de chirurg beoordelen of de elektrodes goed zaten. Schuurman: “Stopt het trillen? Is de patiënt minder stijf en zie je dat zijn bewegingen minder traag worden? Onder narcose kon je dat niet zien.”
Wat is er zo naar aan een operatie zonder narcose?
Schuurman: “Ik boor door de schedel om de elektrode te kunnen plaatsen. Pijn doet dat niet, de huid is lokaal verdoofd en de hersenen voelen niks. Maar de herrie die dat geeft, vinden veel patiënten onprettig. Ze zien er vaak als een berg tegenop.”
De Bie: “Je kunt je voorstellen dat patiënten niet staan te juichen om de ingreep, of althans een deel daarvan, wakker te moeten doormaken. Het geluid is vergelijkbaar met wat je hoort bij de tandarts maar dan veel erger. De winst van de ingreep is echter zo groot, dat mensen over die bezwaren heen stapten. DBS maakt het verschil tussen dag en nacht. Ik verwacht dat meer patiënten er om vragen nu de ingreep niet meer zo doodeng is.”
Wanneer kom je in aanmerking voor DBS?
De Bie: “We beginnen met medicijnen. Het meest gebruikte is levodopa, waarvan vorig jaar is aangetoond dat het veilig in een vroege fase van de ziekte kan worden gebruikt. Als de patiënt ouder wordt en er komen meer klachten of de bijwerkingen verergeren, dan is DBS een optie. Ik schat dat vijf procent van de patiënten hiervoor in aanmerking komt.”
Wat betekent dat in absolute getallen?
De Bie: “Er zijn ongeveer 35 duizend patiënten met Parkinson in Nederland, dus zo’n 1500 mensen. In Nederland doen we in zeven ziekenhuizen jaarlijks 200 DBS-operaties. Daarvan neemt Amsterdam UMC de helft voor zijn rekening. Wij zijn een expertisecentrum voor deze operatie en kijken continu hoe de ingreep beter kan.”
Dat is dus gelukt?
Schuurman: “Inderdaad. We hebben er hard aan gewerkt om de ingreep patiëntvriendelijker te maken. Dat is om drie redenen gelukt. Ten eerste hebben we meer ervaring gekregen. Daarnaast is de MRI-scan die we maken van het hersengebied veel beter geworden. Onlangs hebben we een apparaat aangeschaft waarmee we tijdens de ingreep een goede 3D-scan kunnen maken. Met die hulpmiddelen kunnen we precies bepalen waar de elektrodes moeten komen, zonder hulp van de patiënt.”
Komen de verwachtingen uit?
Schuurman: “We hebben inmiddels meer dan honderd ingrepen onder volledige narcose gedaan. Inmiddels kunnen we zeggen dat de resultaten even goed zijn als bij patiënten die wakker moesten blijven. Binnenkort wordt het onderzoek hiernaar formeel afgerond en publiceren we het in een wetenschappelijk tijdschrift.”
Wat betekent dit voor de ingreep?
Schuurman: “We kunnen sneller werken. Het testen of de elektrode goed zit, duurde anderhalf uur. De narcose kost geen extra tijd, want de patiënt moest in de oude situatie na een uur of drie ook onder narcose als we de elektroden aansluiten op een kastje dat we in de borst implanteren. Al met al hebben we de duur van de ingreep aanzienlijk verkort van 5 naar 3,5 uur.”
En zo hebben jullie de wachtlijst weten weg te werken?
Schuurman: “Dat kun je wel zeggen. Maar we hebben ook de organisatie van de zorg verbeterd door een DBS-centrum op te richten. Zodat er altijd voldoende bedden zijn, er ruimte is voor screening en de nazorg goed is geregeld. Nu zit er een maand of vier tussen het eerste consult bij Rob en de operatie. Dat was twee jaar.”
De Bie: “We kunnen meer patiënten behandelen. In 2019 waren het er honderd, we verwachten er dit jaar 150 te helpen en willen binnen een jaar of vijf naar 200. Dat betekent dat we iedereen die ervoor in aanmerking komt en DBS wil, snel kunnen helpen.”
Opent dit de weg naar de toepassing van DBS bij andere aandoeningen van de hersenen?
De Bie: “Ik verwacht dat andere neurologische bewegingsstoornissen, zoals erfelijke beefziekte en dystonie (aanhoudende onwillekeurige samentrekking van spieren) vaker met DBS behandeld gaan worden.”
Schuurman: “In beperkte mate wordt DBS ook al toegepast bij psychiatrische stoornissen zoals obsessief-compulsieve stoornis (een stoornis die gepaard gaat met dwanghandelingen, red.). Het ontwikkelen van andere toepassingen is een belangrijke focus van onderzoek binnen ons centrum. Denk aan stoornissen van het bewustzijn na ongevallen of aan stemmingsstoornissen. Maar dat is allemaal nog in een experimenteel stadium.”
Tekst: Marc van den Broek
Foto: Mark Horn
