Bloedresten in het hartzakje na openhartchirurgie leiden tot uiteenlopende complicaties op korte en lange termijn. Cardiochirurg Dave Koolbergen ontwikkelde daarom een postoperatief spoelsysteem: The Haermonics Flush. Het komt naar verwacht in 2017 op de markt. Koolbergen: “Buiten de bloedbaan is bloed puur gif.”
Na een openhartoperatie stroomt er bloed en wondvocht in de ruimte tussen hartspier en hartzakje. Dat wordt via drains afgevoerd. Bij eventuele complicaties wordt er ingegrepen. Bijvoorbeeld als de bloedstroom niet afneemt of als een bloedprop de drain blokkeert.
Dave Koolbergen, hartchirurg voor kinderen en volwassenen met aangeboren hartafwijkingen, vertelt waarom het zo belangrijk is om het bloed goed weg te krijgen. “Als er bloed achterblijft in het hartzakje, gaat het stollen. Het lichaam denkt dan: ‘Ho, stop nu maar met stollen!’ waardoor een bloeding kan optreden. Zodra je het wondgebied opnieuw blootlegt en het hartzakje schoonspoelt, is de bloeding meteen over. Heel opmerkelijk.”
In bloedophoping na een openhartoperatie schuilt nog een ander acuut gevaar: een tamponade. Vanwege overdruk raakt vooral de dunwandige rechterboezem in de knel. Koolbergen: “Er ontstaat een levensbedreigende situatie, die snel handelen vereist. Soms vindt zo’n heroperatie zelfs op de intensive care plaats, omdat er geen tijd is om is om naar de OK te rijden.”
Koolbergen vroeg zich af hoe je dit retained blood syndrome kunt voorkomen. Want behalve acute problemen, vormt een bloedpakket in het hartzakje ook op de lange termijn een risico. Het lokt een hartritmestoornis of een ontstekingsreactie uit, en trekt vocht aan waardoor er alsnog een tamponade kan optreden. Bovendien draagt het stolsel bij aan het ontstaan van verklevingen.
Koolbergen: “Vooral dat laatste is voor mij een belangrijke motivatie geweest om een oplossing te vinden. Veel kinderen moeten meermalen in hun leven geopereerd worden. Verklevingen zijn dan hinderlijk; in een enkel geval maken ze opereren zelfs onmogelijk. Vaak verkleeft de hartspier met het hartzakje, en soms zelfs met het borstbeen. In dat geval kun je bij een volgende ingreep niet zomaar de borstkas openen. De kans dat je het hart beschadigt is te groot.”
Warme zoutoplossing
Als een bloeding stopt zodra je spoelt met water, waarom spoelen we dan niet de eerste uren na een operatie? Die vraag ligt aan de basis van The Haermonics Flush, het AMC heeft het patent reeds in bezit. Een warme zoutoplossing vloeit via een gesplitst slangetje van bovenaf aan weerszijden het hartzakje binnen, en stroomt met het verse bloed door de twee afvoerdrains meteen weer naar buiten. Bloed krijgt geen kans om te klonteren. Koolbergen: “Al na zo’n twee tot drie uur wordt het spoelwater roze, en in een enkel geval kan de drain er na een uur of vijf al uit. Het systeem krijgt ‘slimme drains’, met druk- en temperatuurmeters die informeren over de toestand in het hartzakje.
Onderzoek naar de proefopstelling wijst uit dat het veilig is, en een klinische trial bevestigt dat het beter is dan de standaarddrains. Patiënten hebben minder bloedverlies en complicaties. We hopen onze bevindingen dit jaar nog te publiceren en het spoelsysteem volgend jaar in productie te brengen. Dan kunnen we in 2017 de multicenterstudies starten.”
Sinds eind jaren vijftig de eerste openhartoperaties werden uitgevoerd, beschouwden cardiochirurgen een bloedingscomplicatie als een noodzakelijk kwaad; onvermijdelijk bij hartchirurgie. Daardoor heeft het drainagesysteem amper een ontwikkeling doorgemaakt. “Die nogal lijdzame opvatting verandert”, zegt Koolbergen. “Maar de oplossingen tot nu toe zijn steeds variaties op een thema. Zoals drains met zuigertjes of pijpenragers. Die bereiken de schadelijke bloedresten in het hartzakje niet. Dit spoelsysteem wel. Hiermee volstaan bovendien dunnere afvoerdrains. Ook dat is een voordeel. Want dikke drains laten onder het middenrif twee littekens na die soms met het onderliggend weefsel vergroeien. Het lijkt volgens de kinderen dan net alsof ze drie navels hebben. Dat vinden ze vervelend. Veel vervelender dan het grote litteken waar de borstkas is open gezaagd.”
Door Riëtte Duynstee